Ta lekcja została zaprojektowana jako bardzo zwięzły przegląd podstawowej gramatyki portugalskiej. Mamy nadzieję, że pomoże ci to uzyskać pełny obraz języka, zanim zagłębisz się w szczegóły. Zauważysz, że w całym tekście znajduje się wiele linków, na wypadek gdybyś chciał zgłębić określony temat lub dodać go do zakładek na później.
Członkowie: Pamiętajcie, że omówimy każdy aspekt bardziej szczegółowo podczas pracy nad serią +100 rozdziałów. 😊
Chociaż wiele z tych zasad obowiązuje we wszystkich dialektach, my skupimy się na 🇵🇹 Europejskim portugalskim. (Jeżeli interesuje cię jak różni się on od brazylijskiego portugalskiego, przeczytaj więcej tutaj!)
Spis treści: rodzaj ⋅ liczba mnoga ⋅ zgodność ⋅ zaimki ⋅ czasowniki ⋅ stopnie formalności ⋅ przyimki ⋅ spójniki ⋅ przeczenia ⋅ pytania ⋅ dopełnienie dalsze i bliższe⋅ szyk zdania ⋅ zdrobnienia & zgrubienia |
Rodzaj
Jedną z pierwszych rzeczy, które zauważysz w podstawach gramatyki portugalskiej jest to, że większość słów ma rodzaj, co oznacza, że są one rodzaju męskiego lub żeńskiego. Większość męskich słów kończy się na o, a większość żeńskich na a, ale są wyjątki.
Co więcej, czasami płeć mówiącego wpływa na słowo. Na przykład w słowie „dziękuję”.
- Mężczyżni mówią obrigadodziękuję
- Kobiety mówią obrigadadziękuję
Płeć słuchacza może również mieć znaczenie. Na przykład:
- Zwracanie się do mężczyzny: Prazer em conhecê-loMiło pana poznać
- Zwracanie się do kobiety: Prazer em conhecê-laMiło panią poznać
Liczba mnoga
Istnieje wiele zasad tworzenia liczby mnogiej w języku portugalskim. Zależą one od pisowni końcówki słowa. W wielu przypadkach możesz po prostu dodać -s, ale zobaczysz także końcówki, takie jak -es, -ens, -ões, -ães i inne. Oto kilka przykładów:
- casadom → casasdomy
- jogadorgracz → jogadoresgracze
- homemmężczyzna → homensmężczyźni
- liçãolekcja → liçõeslekcje
- cãopies → cãespsy
Zgodność liczby i rodzaju
Teraz, gdy omówiliśmy płeć i liczbę mnogą, powiemy ci więcej o tym, dlaczego są one ważne! W języku portugalskim istnieje wiele słów, które są zmienne, tzn. należy je dopasować do płci i liczby omawianej osoby/osób/rzeczy. Oto zaledwie kilka przykładów:
Rodzajniki określone i nieokreślone zgadzają się z rzeczownikiem pod względem liczby i rodzaju:
- o garfowidelec os garfoswidelce a facanóż as facasnoże
- um garfowidelec uns garfoswidelce uma facanóż umas facasnoże
Przymiotniki zgadzają się z rodzajem i liczbą opisywanego rzeczownika:
Zaimki dzierżawcze zgadzają się z opisywanym przedmiotem pod względem liczby i rodzaju:
- É o seu carroTo jego samochód, To jej samochód, To pana/pani samochód, To ich samochód
- Jednak, jak widać z powyższego przykładu, powoduje to pewną dwuznaczność, więc istnieje również inny, bardziej powszechny sposób tworzenia zaimków dzierżawczych, który jest zgodny z rodzajem i liczbą podmiotu: É o carro delaTo jej samochód/Ten samochód jest jej
Przysłówki są niezmienne, więc pozostają takie same niezależnie od liczby i rodzaju:
- Vamos para a aula agoraIdziemy teraz na lekcję Ele não se sente bemOna nie czuje się dobrze
- W języku angielskim, wiele przysłówków kończy się na ‘ly’, ich odpowiedniki w języku portugalskim często mają końcówkę -mente, na przykład sinceramenteszczerze (sincerely)
Zaimki osobowe
Zaimki osobowe w portugalskim to:
- euja | nósmy
- tuty (nieformalne) | vóswy (nieformalne, przestarzałe) **
- vocêty (formalne) * | vocêswy
- eleon elaona | elesoni (rodzaj męski albo grupa mieszana) elasone
Zaimki są opcjonalne, więc często są pomijane w zdaniu, zwłaszcza gdy z kontekstu jasno wynika, o kogo chodzi. Jest to możliwe w języku portugalskim, ponieważ podmiot jest zakodowany w odmienionym czasowniku. Na przykład: Eu sou portuguêsJestem Portugalczykiem = Sou portuguêsJestem Portugalczykiem
*Você jest czasem postrzegane jako zbyt bezpośredni zwrot w Portugalii. Istnieje wiele alternatyw, których używają europejscy użytkownicy języka portugalskiego, aby uniknąć używania tego słowa.
**Vós jest nadal używane w niektórych obszarach, ale znacznie częściej używa się vocês, które jest odmieniane tak samo jak trzecia osoba liczby mnogiej.
Czasowniki
Końcówki czasowników
Portugalskie czasowniki mogą kończyć się na -ar, -er albo -ir w bezokoliczniku. Na przykład: falarmówić comerjeść decidirdecydować
Niektóre mogą się również kończyć na -or, ale są one uważane za część grupy -er, ponieważ wywodzą się od czasowników -er.
Czasowniki mogą być regularne albo nieregularne. W przypadku regularnych czasowników, odmiana jest spójna z zasadami. Czasowniki kończące się na -ar, -er, i -ir mają swoje zasady odmiany, więc o ile znasz rdzeń czasownika, będziesz w stanie je odmienić.
Nieregularne czasowniki , nie mają spójnej odmiany dlatego trzeba się ich nauczyć na pamięć. Czasowniki mogą być nieregularne w rdzeniu czasownika, końcówce, we wszystkich czasach lub tylko w jednym.
Istnieje również wiele innych sposobów kategoryzacji czasowników, w tym według trybu, czasu gramatycznego i strony. Nasi członkowie mogą ćwiczyć większość tych form czasowników na podstronie Czasowniki, jak również w poszczególnych rozdziałach. Sprawdź sekcję Czasowniki w naszym Indeksie witryn , aby znaleźć konkretne czasy i tematy związane z czasownikami.
Poniżej znajdziecie kilka notatek, które dadzą wam szybki przegląd różnego użycia czasowników.
Tryby
- indicativorozkazujący – Ten tryb używany jest do mówienia o faktach i pewności. Wszystkie podstawowe czasy przeszłe, teraźniejsze i przyszłe należą do tego trybu, więc będziesz go często używać. Rozdziały związane z czasownikami zawarte w naszych poziomach A1 i A2 podpadają pod tryb indicativo.
- conjuntivołączący – Ten tryb jest przeznaczony do wyrażania hipotez, nadziei, niepewności, stwierdzeń „jeżeli” itp. Jest bardziej zaawansowany, ale także bardzo ważny dla płynnej komunikacji.
Omówimy tryb łaczący kiedy dojdziesz do rozdziałów na poziomie B2. - imperativorozkazujący – Używaj tego trybu do wydawania poleceń/instrukcji . Omówimy tryb rozkazujący na poziomie A2.
- condicionalwarunkowy – Tryb warunkowy często używany jest z trybem łączącym, ponieważ jest również związany z hipotezami (i.e. co byś zrobił gdyby…?). Omówimy to na poziomie B1.
Czasy
- presentepresent
- czas teraźniejszy prosty – “prosty” czas teraźniejszy – Eu trabalhoPracujęindicativo > presente
- presente progressivo (do indicativo) – czas teraźniejszy ciągły – czynności w trakcie trwania Eu estou a trabalharPracuję
- presente do conjuntivo – teraźniejszy tryb łączący – obecne/przyszłe nadzieje, wątpliwości, możliwości – Espero que ganhes o jogoMam nadzieję, że wygrasz mecz
- pretéritoprzeszły
- pretérito perfeito (do indicativo) – czas przeszły prosty – zakończone czynności z przeszłości – Eu falei com elePorozmawiałem z nim
- pretérito imperfeito (do indicativo) – czas przeszły ciągły – czynności w przeszłości, które były w trakcie trwania albo czynności powtarzające się w przeszłości – Eu falava muito ao telefoneRozmawiałam dużo przez telefon É esse o filme de que falava?Czy to ten film, o którym mówiłaś?
- imperfeito do conjuntivo – czas przeszły łączący – przeszłe/przyszłe życzenia, nadzieje, hipotezy – Ela queria que eu falasse com o JoãoChciała, żebym porozmawiał z João
- futuroprzyszły
- futuro do indicativo – bardziej formalnie brzmiący, niezbyt często używany w języku mówionym – Eu partirei amanhãWyjadę jutro
- futuro informal – czas przyszły ‘nieformalny’ znacznie częściej używany – Eu vou chegar cedoPrzyjadę wcześnie
- presente do indicativo – czas teraźniejszy, który jest również często używany w odniesieniu do najbliższej przyszłości – Eu pagoJa płacę, ja płacęindicativo > presente
- futuro do conjuntivo – – tryb łączący przyszły – warunki dla potencjalnych przyszłych działań – Se fores às compras, avisaJeśli będziesz wybierał się na zakupy, daj (mi) znać
- Czasy złożone powstają, gdy łączymy czasownik posiłkowy (zazwyczaj ter) z formą past participle głównego czasownika. Oto jeden przykład:
Strony
- aktywna – Eu escrevi este livroNapisałem tą książkę
- bierna – Este livro foi escrito por mimTa książka została napisana przeze mnie
- zwrotna – Magoei-meSkaleczyłem się
Stopnie formalności
Po portugalsku, kiedy chcesz powiedzieć „ty”, poprosić o coś lub udzielić instrukcji, musisz pomyśleć o tym, z kim rozmawiasz. Istnieje wiele różnych sposobów zwracania się do ludzi. Odpowiadają różnym poziomom formalności.
Zazwyczaj używamy formy tuty gdy rozmawiamy z jedną osobą w nieformalnym kontekście, na przykład rozmawiając z dzieckiem lub znajomym. W przypadku sytuacji formalnych używa się różnych form vocêty (formalne) , szczególnie w celu okazania szacunku np. rozmawiając ze starszym dorosłym, sprzedawcą albo kimś kogo dobrze nie znamy.
Jednak tak jak wspomnieliśmy wcześniej, zazwyczaj unika się używania słowa você w Portugalii. Najłatwiejszą i najczęstszą alternatywą jest całkowite pominięcie zaimka, tak jak w tym przykładzie: Gosta de café?Lubi (pan/pani) kawę? zamiast Você gosta de café? (Możesz zapoznać się z innymi opcjami, klikając powyższy link.)
Istnieje również rozróżnienie między drugą osobą liczby pojedynczej i mnogiej „ty”. Kiedy rozmawiasz tylko z jedną osobą, użyj jednej z wyżej wymienionych opcji, ale jeśli rozmawiasz z grupą, użyj vocêswy . Vocês nie jest ani nieformalne, ani formalne, więc możesz go używać w obu kontekstach. W szczególnie formalnych kontekstach możesz również użyć os senhorespanowie albo as senhoraspanie .
Kiedy używasz trybu rozkazującego (polecenia/prośby), końcówki będą różne w zależności od stopnia formalności. Na przykład:
- styl nieformalny DesculpaPrzepraszam (l.poj., nieformalny) | Fica em casaZostań w domu (l.poj., nieformalny)
- styl formalny: DesculpePrzepraszam (l.poj, styl formalny) | Fique em casaProszę zostać w domu (l.poj, styl formalny)
Przyimki
Portugalski ma mniej przyimków niż język polski i nie są one takie same. Na przykład, przyimek em zazwyczaj oznacza w ale czasami może również oznaczać na, o, po, w zależności od kontekstu.
Istnieje również wiele sytuacji, w których przyimek pojawia się w języku portugalskim tam, gdzie nie ma go w języku polskim lub odwrotnie. Na przykłąd, żeby powiedzieć “Lubię… ” coś, musimy używć przyimka de po czasowniku gostar: Eu gosto de caféLubię kawę .
Oto kilka innych przykładów tłumaczeń, których możesz się nie spodziewać jako początkujący:
- Nós vamos para casaIdziemy do domu
- Nós estamos com fomeJesteśmi głodni
- Que música ouves?Jakiej muzyki słuchasz?
- Tu puseste sal?Posypałeś to solą?
Dlatego najlepiej jest uczyć się przyimków w kontekście, zamiast zapamiętywać konkretne tłumaczenia. Członkowie mogą rozpocząć naukę przyimków w jednym z następujących rozdziałów: Przyimki 1, Przyimki 2, Przyimki 3 i posłuchać jak używane są przyinki w dialogach Shorties .
Należy również zauważyć, że wiele przyimków tworzy tzw. formy ściągnięte , gdy występują obok innych słów, takich jak rodzajniki określone. Dlatego na przykład usłyszysz odmiany, takie jak do, da, dos, das, zamiast samego de. Przyimki same w sobie są niezmiennymi słowami, ale tworzone przez nie formy ściągnięte powinny być zgodne z liczbą i rodzajem rzeczowników, do których się odnoszą.
Spójniki
Spójniki to słowa, które pozwalają nam łączyć ze sobą nasze myśli. Na przykład słowa ei , masale , oraz oualbo reprezentują różne relacje między tym co występuje przed i po spójniku. Tutaj znajdziecie pierwszy rozdział o spójnikach: Spójniki łączące
Przeczenia
Najłatwiejszym sposobem na sformułowanie zdania przeczącego jest dodanie słowa nãonie przed czasownikiem. Na przykład, Eu gosto de caféLubię kawę staje się Eu não gosto de caféNie lubię kawy .
Podobnie jak w języku polskim, w portugalskim występują również przeczenia podwójne. Na przykład, Eu não comi nadaNic nie jadłam jest jak najbardziej gramatycznie poprawne.
Pytania
Masz szczęście! W portugalskim, często można sformułować pytanie po prostu dodając znak zapytania na końcu zdania. Dotyczy to pytań tak/nie. Na przykład:
- Ela gosta de vinho tintoOna lubi czerwone wino → Ela gosta de vinho tinto?Czy na lubi czerwone wino?
Kiedy odpowiadasz na pytanie po portugalsku, zwykle użyjesz czasownika, zamiast powiedzieć tylko Simtak albo Nãonie . Na przykład możesz odpowiedzieć na powyższe pytanie mówiąc:
- GostaLubi albo Gosta, simLubi, tak
Pytania otwarte są bardziej skomplikowane, ale w wielu przypadkach kolejność słów jest podobna do angielskiej. Więcej informacji na temat zadawania pytań i odpowiadania na nie po portugalsku możecie znaleźć tutaj: Portugalskie pytania.
Zaimki
Zaimki są w zasadzie jak mini słowa, które mogą zastąpić dopełnienie bezpośrednie i/lub pośrednie. Być może zauważyłeś je obok czasowników tu i tam:
Dá-lhe uma caneta, por favorDaj jej długopis proszę Ele levantou-se cedo hojeWstał dzisiaj wcześnie Posso ajudá-lo?Mogę Ci pomóc? (l.poj, r.m, styl formalny)
Zaimki dostarczają informacji o rodzaju i liczbie dopełnienia bezpośredniego, dopełnienia pośredniego lub w przypadku czasowników zwrotnych, o osobie wykonującej daną czynność. Zasady mogą być mylące, ale zaimki te są dość powszechne, więc ich znajomość jest ważną częścią zrozumienia podstawowej gramatyki portugalskiej.
Dopełnienie bliższe i dalsze
Niektóre czasowniki wymagają dopełnienia, a inne nie. Na przykład w języku angielskim możesz powiedzieć samo „Śmiałem się”, ale zwykle nie mówi się po prostu „Dałem”. Mówisz również co dałeś – jest to dopełnienie bliższe. Powiedzenie „Dałem prezent” również nie brzmi całkiem kompletnie. Powinieneś także powiedzieć, komu dałeś prezent. To jest dopełnienie dalsze.
W portugalskim, na dopełnienie bliższe i dalsze mówi się complementos diretos e indiretos. W poniższym przykładzie prenda (prezent) jest dopełnieniem bliższym, a Joana jest dopełnieniem dalszym.
Dei uma prenda à JoanaDałem prezent Joanie
W poniższym przykładzie zamieniliśmy dopełnienie bliższe (a prenda) na -a, zaimek osobowy:
A prenda? Dei-a ao Diogo.Prezent? Dałem go Diogo.
Pozycja zaimków
Zazwyczaj zaimki występują po czasowniku, np. Chamo-me JoelNazywam się Joel
Istnieje jednak wiele wyjątków. Na przykład po słowie não i w większości pytań otwartych zaimek występuje przed czasownikiem, na przykład: Não me lembroNie pamiętam i Como te chamas?Jak się nazywasz?
Szyk zdania
Ponieważ jesteśmy przy temacie szyku wyrazów, europejski portugalski to generalnie SVO (podmiot, czasownik, dopełnienie), podobnie jak polski czy angielski. Jednakże, gdy nauczysz się więcej portugalskiego, przekonasz się, że kolejność słów w języku portugalskim jest znacznie bardziej elastyczna w porównaniu z angielskim i wieloma innymi językami.
Szyk bezpośredni
W szyku wyrazów SVO, zwanym również porządkiem bezpośrednim, najpierw pojawia się podmiot, a następnie orzeczenie, które obejmuje czasownik i dopełnienie. To najprostsza i najbardziej neutralna kolejność słów.
Szyk odwrócony
Mamy również szyk odwrócony, który obejmuje następujące kombinacje: OSV, OVS, VOS oraz VSO.
W przypadku pytań otwartych zwykle stosujemy kolejność OSV lub OVS.
- Quem convidaste?Kogo zaprosiłeś?
- O que disseste ao meu pai?Co powiedziałeś mojemu tacie?
- Quanto custa o pão?Ile kosztuje chleb?
- Estás aborrecida porquê?Dlaczego jesteś znudzona? – dosłownie: Jesteś znudzona dlaczego?
Szyk odwrócony nie dotyczy jednak tylko pytań. Istnieją inne powody, dla których ktoś może zdecydować się na użycie odwrotnej kolejności. Powody te w dużym stopniu zależą od kontekstu. Dostosowanie kolejności wyrazów może służyć np. do podkreślenia określonego elementu zdania. Nie zawsze istnieją ścisłe zasady, więc zrozumienie szyku zdania w języku portugalskim będzie łatwiejsze z czasem i zetknięciem się z językiem.
Inne wskazówki na temat szyku zdania
Oto kilka innych wskazówek, na które należy zwrócić uwagę:
- Rodzajniki i liczebniki występują przed rzeczownikiem
- Zdania poodrzędne występują po rzeczowniku
- Przymiotniki zazwyczaj występują po rzeczownikach, np. o carro novonowy samochód
- Ale, jak zwykle, istnieje wiele wyjątków. W rzeczywistości umieszczenie przymiotnika przed rzeczownikiem może zmienić jego znaczenie, z bardziej dosłownego na bardziej subiektywne. Na przykład:
- Kiedy używasz wielu przymiotników ich kolejność nie ma znaczenia. Na przykład: Comi comida portuguesa deliciosaJadłem portugalskie pyszne jedzenie Comi comida deliciosa portuguesaJadłem pyszne portugalskie jedzenie Ele contou uma longa e confusa históriaOpowiedział długa i zawiłą historię Ele contou uma história longa e confusaOpowiedział zawiłą i długą historię Ele contou uma história confusa e longaOn opowiedział historię zawiłą i długą
Oto kilka bardziej przydatnych przykładów z potencjalnie mylącą kolejnością słów:
- Está ali aquela rapariga de que gostoDziewczyna, która mi się podoba jest tam – dosłownie: Jest tam ta dziewczyna, która mi się podoba
- A cidade tem também um antigo mosteiro, onde viveu, e faleceu, a princesa JoanaW mieście znajduje się również stary klasztor, w którym mieszkała i zmarła księżna Joana
- Houve vários períodos em que, praticamente, deixaram de existir as touradas em PortugalVyło kilka okresów, w których walki byków praktycznie przestały istnieć w Portugalii – dosłownie …w których, praktycznie, przestały istnieć walki byków w Portugalii.
Zdrobnienia i zgrubienia
Jednym z najbardziej interesujących i zabawnych aspektów języka portugalskiego jest stosowanie zdrobnień i zgrubień. Zasadniczo polega to na dodawaniu przyrostków do słów, aby nadać im różne cechy.
Zdrobnienia zwykle nadają słowom „słodszy” charakter i często są używane do wyrażania uczuć. Na przykład, być może słyszeliście, że Portugalczycy często mówią Beijinhos! żegnając się z kimś. Oznacza to mniej więcej ,,buziaczki!” albo ,,małe pocałunki”, jako zdrobnienie od słowa beijoscałusy .
Innym razem po prostu podkreślają, że coś jest mniejsze bocadotrochę vs. bocadinhotroszeczkę
W portugalskim, tworzenie zdrobnień oparte jest na konkretnych zasadach. Na przykład, żeby ze słowa tata zrobić tatuś musimy dodać przyrostek –zinho do paitata , żeby otrzymać paizinhotatuś .
Podczas gdy przyrostki -inho / -inha / -zinho / -zinha tworzą zdrobnienia, przyrostki -ão / -ona / -zão / -zona tworzą zgrubienia. Na ogół oznaczają one coś przeciwnego: coś jest większe. Na przykład:
Aquilo não foi um golo, foi um golão!To nie był zwykły gol, to było golisko!
Nie jest to jednak takie proste, więc zanim zaczniesz dodawać –zinho i -zão do wszystkiego, powinieneś sprawdzić naszą notatkę jezykową w rozdziale Zdrobnienia i zgrubienia.
Na razie to tyle!
Dobra, teraz już mówisz płynnie, prawda? 😉 Żartujemy, ale mamy nadzieję, że pomogło Ci to szybko rzucić okiem na podstawową europejską gramatykę portugalską. Możesz znaleźć więcej tematów do zbadania w naszym Indeksie witryn lub rozważyć członkostwo, aby korzystać z wszystkich Działów, Shorties i innych narzędzi edukacyjnych.