Kiedy ktoś krzyczy Sai!Wyjdź! albo kiedy lekarz mówi Pare de fumarProszę przestać palić , w obu przypadkach mamy do czynienia z trybem imperativorozkazującym .
W portugalskim istnieją dwa rodzaje trybu rozkazującego: twierdzący i przeczący, objaśnione w kolejności poniżej. W tych przykładach osoba mówiąca zwraca się do grupy ludzi, używając na przykład formy vocês (wy).
Parem de fazer barulho.Przestańcie hałasować.
Não parem de correr.Nie przestawajcie biec
Regularne czasowniki w trybie rozkazującym w portugalskim
imperativotryb rozkazujący można traktować jako koniugację używaną do wydawania poleceń albo mówienia komuś, żeby coś zrobił (albo żeby czegoś nie robił). Te ,,polecenia” mogą przybrać formę rozkazów, rad lub próśb. Ponieważ osoba mówiąca zwraca się zawsze bezpośrednio do innej osoby (lub grupy osób), trybu rozkazującego używa się tylko w następujących formach:
- tuty
- vocêpan/pani
- nósmy (Kiedy włączasz siebie w komendę np. zróbmy coś)
- vocêswy
- vós (Ten zaimek w większości wyszedł z użycia w życiu codziennym, z wyjątkiem kilku regionów – na razie nie będziemy się nim martwić!)
Polecenia twierdzące
Aby stworzyć polecenie twierdzące w trybie rozkazującym w języku portugalskim, zaczynamy od rdzenia czasownika (bezokolicznikowa wersja czasownika minus końcówka -ar, -er lub -ir) i dodajemy poprawne zakończenie czasownika. Końcówki trybu rozkazującego dla czasowników regularnych znajdziecie w poniższej tabeli:
| tu | você | nós | vocês | |
|---|---|---|---|---|
| -ar verbs | -a | -e | -emos | -em |
| -er/-ir verbs | -e | -a | -amos | -am |
Wskazówka: Łatwym sposobem na zapamiętanie twierdzących poleceń nieformalnych (tu) jest rozpoczęcie od koniugacji czasownika czasu teraźniejszego. Następnie wystarczy usunąć końcowe -s, aby utworzyć tryb rozkazujący. (Albo możesz po prostu pamiętać, że najczęściej jest to to samo, co koniugacja czasu teraźniejszego w trzeciej osobie). Na przykład z czasownikiem comer:
- Czas teraźniejszy (ty): Tu comes a sopa.Jesz zupę.
- Tryb rozkazujący (ty): Come a sopa.Jedz zupę.
Przeczące polecenia
Forma przecząca musi zawierać advérbio de negaçãoprzysłówek zaprzeczający na początku zdania, na przykład nãonie , nuncanigdy , albo jamaisprzenigdy . Następnie sama forma czasownika zapożyczona jest z trybu łączącego (presente do conjuntivo). Tryb rozkazujący ma własne, wyłączne koniugacje czasowników tylko w zdaniach twierdzących.
Nunca deixes a porta aberta.Nigdy nie zostawiaj otwartych drzwi.
W związku z tym polecenia przeczące są odmieniane w taki sam sposób, jak polecenia twierdzące, z wyjątkiem nieformalnej formy tu. Spójrzmy ponownie na ten sam wykres, ale tym razem z dodanymi przeczącymi końcówkami tu
| twierdzące tu | przeczące tu | você | nós | vocês | |
|---|---|---|---|---|---|
| -ar verbs | -a | -es | -e | -emos | -em |
| -er/-ir verbs | -e | -as | -a | -amos | -am |
Nieregularne czasowniki w trybie rozkazującym
Poniższy wykres przedstawia niektóre z typowych czasowników nieregularnych odmienionych w trybie rozkazującym w języku portugalskim, tj. czasowniki, które nie są całkowicie zgodne z zasadami przedstawionymi w powyższej tabeli.
| twierdzące tu | przeczące tu | você | nós | vocês | |
|---|---|---|---|---|---|
| serbyć (permanentnie) | Sê | Não sejas | Seja | Sejamos | Sejam |
| estarbyć (tymczasowo) | Está | Não estejas | Esteja | Estejamos | Estejam |
| iriść | Vai | Não vás | Vá | Vamos | Vão |
| dardawać | Dá | Não dês | Dê | Demos | Dêem |
| dizer | Diz | Não digas | Diga | Digamos | Digam |
Przykłady:
Estejamos calados.Bądźmy cicho.
Não vá por aí, senhor.Proszę pana, proszę tam nie iść.
Czasowniki dizer, fazer, trazer, oraz te kończące się na -uzir
Dla czasowników dizermówić , fazerrobić , trazerprzynosić , i dla czasowników z końcówką -uzir: wydając nieformalne (tu) polecenia twierdzące, tryb rozkazujący jest tworzony przez usunięcie -es z oznajmującej koniugacji czasu teraźniejszego. Przykłady:
Dizer:
- Czas teraźniejszy: Tu dizesmówiszindicativo > presente
- Tryb rozkazujący: Dizpowiedz
Traduzir:
- Czas teraźniejszy: Tu traduzestłumaczysz
- Tryb rozkazujący: Traduzprzetłumacz
Imperativo Reflexo
Możesz także utworzyć tryb rozkazujący w języku portugalskim za pomocą pronomes reflexivoszaimków zwrotnych
Oto 4 zaimki zwrotne używane bezpośrednio* z trybem rozkazującym:
- te (używane zamiast tu)
- se (używane zamiast você/vocês)
- nos (używane zamiast nós)
- vos (używane zamiast vós – jak wspomnieliśmy wcześniej, używane bardzo rzadko)
*Inne zaimki zwrotne również mogą się pojawić, ale tylko w odniesieniu do osób innych niż te, do których się bezpośrednio zwracamy.
W poleceniach twierdzących, wystarczy dodać zaimek zwrotny po czasowniku.
Acalma-te!Uspokój się!
Deixa-me em paz!Zostaw mnie w spokoju! (przykład zaimka zwrotnego, który nie odnosi się do słuchacza)
W przeczeniu zaimek zwrotny występuje przed czasownikiem.
Não se levantem.Nie podnoście się.
Zobaczmy przykład koniugacji czasownika zwrotnego calaruciszyć w trybie rozkazującym w portugalskim:
| tu | você | nós | vocês | |
|---|---|---|---|---|
| twierdzący | Cala-te | Cale-se | Calemo-nos | Calem-se |
| przeczący | Não te cales | Não se cale | Não nos calemos | Não se calem |
Imperativo vs. Presente do Conjuntivo
Bonus! Teraz kiedy znasz już odmianę czasowników w trybie rozkazującym, będzie Ci łatwiej opanować presente do conjuntivo (tryb łączący teraźniejszy), który pojawia się w dalszej części kursu i używa głównie tych samych zakończeń czasowników.
Ale na ten moment, poćwiczmy tryb rozkazujący…